Trước đây, rất hiếm khi nghe nói đến đái tháo đường típ 2 ở trẻ em. Thông thường, mọi người đều nghĩ trẻ em chỉ mắc đái tháo đường típ 1. Thế nhưng, những năm gần đây, quan niệm đó đã thay đổi, tuổi mắc bệnh đái tháo đường típ 2 đang ngày càng trẻ hóa. Bệnh đái tháo đường típ 2 đã xuất hiện ở lứa tuổi thiếu niên.
Đái tháo đường típ 2 là gì?
Khi chúng ta ăn tinh bột (cơm, bún, phở…), enzyme của hệ tiêu hóa sẽ phân cắt các đường phức thành đường đơn glucose và được hấp thu vào máu. Lượng glucose trong máu khi ăn tăng lên sẽ kích thích tuyến tụy tiết insulin. Dưới tác dụng của insulin, glucose sẽ được đưa vào tế bào để cất giữ cũng như để tạo năng lượng cho cơ thể hoạt động. Như vậy, lượng đường trong máu sẽ giảm về mức bình thường.
Nếu vì một nguyên nhân nào đó, chức năng bài tiết insulin của tuyến tụy bị suy giảm và/hoặc các tế bào tại các mô như mô mỡ, mô cơ đáp ứng kém với tác động của insulin (hiện tượng kháng insulin) làm glucose trong máu không đi vào trong tế bào được đẫn đến glucose máu tăng cao hơn mức bình thường. Đây là cơ chế bệnh sinh của bệnh đái tháo đường típ 2. Ở lứa tuổi thiếu niên bị bệnh đái tháo đường típ 2, bệnh thường do hiện tượng kháng insulin, gặp ở những trẻ em bị béo phì.
Hiệp hội Đái tháo đường Hoa Kỳ đã khuyến cáo có thể xem xét sàng lọc phát hiện sớm đái tháo đường, tiền đái tháo đường ở trẻ em và thiếu niên <18 tuổi thừa cân hoặc béo phì và có một hoặc nhiều các yếu tố nguy cơ sau:
- Người mẹ có tiền sử mắc bệnh đái tháo đường hoặc đái tháo đường thai kỳ trong thời gian mang thai
- Tiền sử gia đình mắc bệnh đái tháo đường ở thế hệ thứ nhất hoặc thứ hai
- Chủng tộc người Mỹ gốc Phi, người Mỹ La tinh, người Mỹ gốc Á…
- Và/hoặc có các dấu hiệu kháng insulin hoặc những điều kiện kết hợp với kháng insulin như: tăng huyết áp, rối loạn lipid máu, hội chứng buồng trứng đa nang…
Các triệu chứng của bệnh đái tháo đường típ 2
Bệnh đái tháo đường típ 2 thường âm thầm tiến triển trong cơ thể. Vì vậy, giai đoạn đầu bệnh hầu như không có triệu chứng. Theo thời gian, khi đường huyết tăng cao, kéo dài có thể có các triệu chứng sau:
- Khát nước, uống nước nhiều và tiểu nhiều
- Mệt mỏi, sụt cân
- Nhìn mờ…
Bệnh điều trị như thế nào?
Khi trẻ có những dấu hiệu nghi ngờ bệnh đái tháo đường, bạn nên đưa trẻ đến bác sĩ chuyên khoa nội tiết khám. Sau khi xác định chẩn đoán đái tháo đường típ 2, bác sĩ sẽ tư vấn cho trẻ chế độ ăn và tăng cường tập thể dục. Tùy theo mức độ bệnh, thể trạng của người bệnh, bác sĩ sẽ chỉ định thuốc điều trị phù hợp.
Tuy nhiên, người mẹ cần lưu ý rằng ban đầu thuốc hạ đường huyết hoặc insulin được chỉ định điều trị do lượng đường đang cao trong máu nhưng thay đổi lối sống (chế độ dinh dưỡng hợp lý và tăng cường vận động với mục tiêu giảm cân) vẫn là nền tảng của điều trị. Nếu bạn hướng dẫn trẻ thực hiện thay đổi lối sống theo hướng dẫn của bác sĩ (bản thân bố mẹ phải cùng đồng hành tập luyện với trẻ) không chỉ giúp kiểm soát tốt đường huyết mà còn có thể giảm liều thuốc, thậm chí nhiều trẻ có thể ngừng thuốc trong một thời gian dài.
Liệu có thể phòng ngừa đái tháo đường típ 2 ở trẻ em?
Như người lớn, bệnh đái tháo đường típ 2 ở thanh thiếu niên gặp chủ yếu ở trẻ thừa cân, béo phì. Do vậy, biện pháp phòng bệnh hiệu quả là thay đổi lối sống giúp trẻ giảm cân, đạt được cân nặng hợp lý. Trẻ nên hạn chế ăn các loại thực phẩm nhiều chất béo, đồ ăn nhanh, nên tăng cường ăn rau xanh và hoa quả tươi. Trẻ cần được khuyến khích tăng cường vận động, tránh lối sống ít vận động như xem tivi, chơi điện tử… trong nhiều giờ. Đây là biện pháp quan trọng không chỉ phòng bệnh đái tháo đường mà còn giúp trẻ sống khỏe mạnh, phát triển cân đối.
Do ý thức về việc giữ gìn cân nặng và bảo vệ sức khỏe của trẻ còn kém nên bạn cần hỗ trợ, khuyến khích và định hướng cho trẻ có lối sống lành mạnh nhưng đồng thời cũng nên tránh ép buộc trẻ bằng những lời đe dọa thiếu giải thích. Bố mẹ nên dành thời gian tập luyện thể dục cùng trẻ để động viên, khuyến khích trẻ tăng cường và duy trì tập luyện.
Trong nhà nên hạn chế cất giữ những thực phẩm ăn nhanh nhiều năng lượng mà trẻ khó kiểm soát được sự thèm ăn, nên quy định thời gian xem tivi…
Trẻ vị thành niên bắt đầu có ý thức về làm đẹp và kiến thức bảo vệ sức khỏe. Lúc này, bạn có thể cùng trẻ trò chuyện với bác sĩ để trẻ hiểu rõ về bệnh lý mình mắc phải. Nâng cao ý thức và kiến thức từng bước về bệnh đái tháo đường cho trẻ là cách hỗ trợ hợp lý và bảo đảm hiệu quả phòng, chống bệnh lâu dài.