Khi bị muỗi đốt, ký sinh trùng sốt rét sẽ xâm nhập vào máu và phá hủy các tế bào hồng cầu mang oxy. Các triệu chứng ban đầu của sốt rét trông giống như bệnh cúm. Vì lý do này, đôi khi bạn sẽ bị nhầm lẫn hai bệnh, dẫn đến không điều trị kịp thời.
Việc chậm trễ trong điều trị đã dẫn đến nhiều ca tử vong thương tâm do sốt rét. Chính vì vậy, xét nghiệm là giải pháp duy nhất giúp phát hiện được trùng sốt rét đang tồn tại trong cơ thể. Nếu nghi ngờ bản thân đang có nguy cơ mắc bệnh, bạn nên đến các cơ quan y tế để tiến hành xét nghiệm ngay.
Thông tin về trùng sốt rét
Có tất cả 5 loại trùng sốt rét gây bệnh cho người:
- Plasmodium falciparum (P. falciparum)
- Plasmodium malariae (P. malariae)
- Plasmodium vivax (P. vivax)
- Plasmodium ovale (P. ovale)
- Plasmodium knowlesi (P. knowlesi)
Trong đó, trùng sốt rét P. falciparum là nguy hiểm nhất, đe dọa đến tính mạng người bệnh. Bệnh nhân sốt rét falciparum nặng sẽ bị suy gan, thận, co giật, hôn mê và cuối cùng là tử vong.
P. vivax và P. ovale mặc dù ít nguy hiểm hơn nhưng cũng phá vỡ các tế bào hồng cầu, gây thiếu máu, vàng da ở người. Trong đó, chủng sốt rét P. ovale chưa xuất hiện ở nước ta.
Vòng đời của ký sinh trùng sốt rét
Ký sinh trùng sốt rét phát triển ở cả người và muỗi anophen cái. Mỗi khi tiếp xúc với hệ thống miễn dịch của người, chúng sẽ đưa ra hàng ngàn kháng nguyên khác nhau làm suy yếu và vượt qua hàng rào bảo vệ này dễ dàng.
Ký sinh trùng sốt rét cũng thay đổi qua nhiều giai đoạn, ngay cả khi đang ở trong vật chủ người. Ngoài ra, nó còn phát triển một loạt chiến lược nhằm gây nhầm lẫn, che giấu và làm hệ miễn dịch của người mất phương hướng.
Vòng đời của trùng sốt rét được thể hiện như sau:
- Nhiễm sốt rét bắt đầu khi muỗi anophen nhiễm bệnh đốt một người, chúng tiêm ký sinh trùng Plasmodium vào máu.
- Các ký sinh trùng này nhanh chóng đi vào gan người.
- Sau đó, chúng sẽ nhân bản vô tính tại các tế bào gan trong 7-10 ngày tiếp theo. Vào thời gian này, người bệnh sẽ không có bất kỳ triệu chứng nào.
- Sau khi thức tỉnh, các ký sinh trùng sẽ ra khỏi gan, đi qua tim, phổi đến mao mạch phổi và giải phóng vào máu, tiếp tục ký sinh tại các hồng cầu.
- Tại tế bào hồng cầu, chúng nhân bản thêm nữa cho đến khi các hồng cầu vỡ ra, sau đó lại tiếp tục đi xâm chiếm tế bào hồng cầu khác. Chu kỳ này lặp đi lặp lại, gây sốt mỗi khi ký sinh trùng thoát ra và xâm chiếm các tế bào máu.
- Một vài hồng cầu chứa ký sinh trùng không vỡ ra sẽ phát triển thành các giao tử. Các giao tử này lưu thông trong dòng máu. Khi muỗi đốt, chúng sẽ ăn các giao tử này và phát triển thành các thoa tử (ký sinh trùng ở dạng lây nhiễm) nằm trong nước bọt.
- Cuối cùng, muỗi này lại đi đốt người và tiếp tục lây nhiễm cho người khác.
Bạn có thể tìm hiểu thêm: Bệnh sốt rét (do muỗi anophen đốt) là gì?
Biến chứng nguy hiểm của sốt rét
Sốt rét gây ra một loạt biến chứng đe dọa tính mạng nếu không được điều trị như:
- Sưng mạch máu não hoặc sốt rét não.
- Tích tụ chất lỏng trong phổi gây ra các vấn đề về hô hấp hoặc phù phổi.
- Suy thận, gan hoặc lách.
- Thiếu máu do sự phá hủy các tế bào hồng cầu.
- Lượng đường trong máu thấp.
Các phương pháp xét nghiệm sốt rét
Soi máu qua kính hiển vi
Đây là xét nghiệm sốt rét phổ biến và chính xác nhất. Bác sĩ hoặc y tá sẽ lấy một ít máu của bạn và gửi nó đến phòng thí nghiệm. Kỹ thuật viên trải nó trên một tấm kính, nhuộm cho các ký sinh trùng trong máu hiện rõ lên và soi chúng dưới kính hiển vi.
Số lượng ký sinh trùng sốt rét trong máu của bạn thay đổi mỗi ngày. Cho nên, kết quả kiểm tra đôi khi sẽ trả về âm tính dù bạn đang mang trùng sốt rét. Vì lý do đó, bạn phải thực hiện lấy máu nhiều lần trong 2-3 ngày để có kết quả chính xác nhất.
Xét nghiệm chẩn đoán nhanh
Còn được gọi là xét nghiệm RDT (rapid diagnostic tests) hay xét nghiệm bằng kháng nguyên, đây là xét nghiệm dành cho bệnh nhân không cần lấy nhiều máu. Mẫu máu sẽ được lấy bằng cách chích ở đầu ngón tay và nhỏ vào que thử. Sự thay đổi màu sắc của que thử sẽ cho biết bạn có bị sốt rét hay không.
Tuy nhiên, phương pháp này không cho biết người bệnh nhiễm loại ký sinh trùng sốt rét nào và mức độ của nhiễm trùng. Vì thế, rất khó để điều trị cho bệnh nhân.
Xét nghiệm phân tử
Còn được gọi là xét nghiệm phản ứng chuỗi polymerase, nó giúp xác định loại ký sinh trùng chính xác nào gây bệnh. Từ đó, bác sĩ sẽ quyết định loại thuốc kê đơn phù hợp cho bệnh nhân. Xét nghiệm này là một lựa chọn tốt nếu máu của bạn có số lượng ký sinh trùng thấp hoặc kết quả xét nghiệm máu quá mơ hồ.
Xét nghiệm kháng thể
Mục tiêu của xét nghiệm này là tìm kiếm các kháng thể của ký sinh trùng sốt rét xuất hiện trong máu người bệnh.
Xét nghiệm kháng thuốc
Có một vài loại ký sinh trùng sốt rét có tính kháng thuốc. Từ phương pháp xét nghiệm này, bác sĩ sẽ tìm ra loại thuốc nào có tác dụng với bệnh nhân.
Xét nghiệm máu
Xét nghiệm máu là phương pháp sử dụng các phản ứng hóa học khác nhau với máu để xem mức độ nhiễm trùng nghiêm trọng ra sao. Đồng thời, kết quả sẽ giúp bác sĩ tiên đoán các vấn đề sắp xảy ra cho người bệnh như thiếu máu hay suy thận.
Bệnh sốt rét được điều trị trong bệnh viện và dùng thuốc dựa trên loại ký sinh trùng mà người bệnh nhiễm phải.
Trong một số trường hợp, thuốc không đủ mạnh đối với ký sinh trùng do kháng thuốc. Bác sĩ sẽ cần kết hợp nhiều thuốc với nhau hoặc thay đổi thuốc điều trị cho người bệnh.
Bạn có thể tìm hiểu thêm qua bài: Đi tìm cách điều trị sốt rét hiệu quả.